W jadalni Muzeum – Zamku w Oporowie, wśród wielu różnych eksponatów, można zobaczyć m.in. część serwisu obiadowego, który należał do Wilhelma Orsetti (1828 – 1891). Tworzą go dwa owalne półmiski, dziewięć talerzy głębokich, trzynaście talerzy płaskich, cztery talerzyki deserowe i duży, okrągły talerz środka stołu. Naczynia wykonano z białego, szkliwionego fajansu, czyli ceramiki podobnej do porcelany, ale o grubszych i nieprzeźroczystych ściankach.

Serwis powstał w angielskiej wytwórni porcelany i fajansów Brown, Westhead, Moore & Co. w Shelton[1]. Wytwórnię założył ok. 1800 r. Job Ridgway (1759-1813), który już wcześniej, bo w 1792 r. zaczął wraz z bratem Georgem produkować fajans. Swój zakład nazwał „Cauldon Place Works” i w 1802 r. rozpoczął produkcję naczyń fajansowych.  Sześć lat później przyjął do spółki swoich dwóch synów – Johna i Wiliama, zmienił nazwę zakładu na „Ridgway and Sons” i rozpoczął produkcję naczyń z porcelany kostnej.[2]

Później firma wielokrotnie zmieniała nazwę, ale cały czas była znana z bardzo wysokiej klasy produktów. Może o tym świadczyć fakt, że po Wielkiej Wystawie Przemysłowej Wszystkich Narodów w Londynie w 1851 r. ówczesna władczyni Imperium Brytyjskiego – Wiktoria, uhonorowała Johna Ridgwaya ( William odszedł ze spółki w 1830 r.) tytułem Królewskiego Wytwórcy Porcelany oraz pozwoliła dodać do znaku firmy koronę. Firma wtedy nazywała się „John Ridgway (& Co.)”. Później nazwa brzmiała John Ridgway, Bates & Co., następnie Bates, Brown – Westhead & Moore i od 1861 do 1904 – Brown-Westhead, Moore & Co. I właśnie z tego okresu pochodzą oporowskie naczynia. Datowanie ułatwia też charakterystyczna dekoracja z bukietami polnych kwiatów i traw o nazwie „Salopia”, zarejestrowana w Urzędzie Patentowym w Londynie 23 stycznia 1875 r. Stąd wiadomo, że serwisy tego rodzaju powstawały w latach 1875 – 1904, a biorąc pod uwagę lata życia Wilhelma Orsetti (1828-1891), egzemplarz oporowski można datować na lata 1875 – 1891.

Każdy talerz i półmisek jest ozdobiony trzema bukietami. Na każdym naczyniu, oprócz owalnych półmisków, na jednym z bukietów siedzi mały motyl. Wszystkie rysunki są niebieskie, drukowane podszkliwnie i wykonane techniką stalodruku. Na spodzie każdego naczynia jest granatowe logo wytwórni – kartusz w otoku. Przez jego środek przechodzi ukośna szarfa z literami: B.W.M. and Co. Na dole otoku jest nazwa wzoru: SALOPIA. Całość wieńczy korona. Obok kartusza jest wyciśnięty w masie znak rejestracji wzoru: litery RD w rombie. Nad nimi – „IV” i „23”. Z lewej strony „9”, a z prawej – litery „S” i „C”, a u dołu: 3 i wyciśnięty w masie „T.C.Brown Westhead moore and Co”.

Ciekawa jest droga tych naczyń od czasów, gdy były własnością Orsettich do chwili, gdy stały się własnością Muzeum. Otóż w 1932 r. ostatnia właścicielka Oporowa z rodziny Orsetti – Maria z Orsettich Lasocka urządziła licytację swojego ruchomego majątku, a wśród licytowanych przedmiotów były też opisywane tu naczynia. Czterdzieści lat później zostały zakupione od ówczesnych właścicieli do zbiorów muzealnych, czyli wróciły na swoje pierwotne miejsce.

Zwiedzając Zamek warto przyjrzeć się opisanym tu talerzom i półmiskom, nie tylko z racji bardzo ciekawej i starannie wykonanej dekoracji, ale też ze względu na historię. Bo są to jedne z nielicznych eksponatów Muzeum – Zamku w Oporowie, które są związane z historią tego miejsca i z ludźmi, którzy tu niegdyś mieszkali.

[1] Shelton – obecnie część miasta Stoke-on-Trent w Staffordshire, środkowo-zachodnia Anglia;

[2] Porcelana kostna jest to taki rodzaj porcelany, w którym masa ceramiczna jest mieszana z dużą ilością popiołu z kości zwierząt. Taka porcelana charakteryzuje się bardzo jasnym odcieniem bieli, wysoką przejrzystością i jest mniej podatna na uszkodzenia, niż inne rodzaje tej ceramiki.

Andrzej Jankowski, kustosz Muzeum – Zamku w Oporowie

Bibliografia:

1. “O porcelanie Portmeirion i Wedgood” https://dompodsosnami.wordpress.com/2014/01/15/o-porcelanie-portmeirion-i-wedgwood/ [dost. 13.02.2021]
2. „Rigdway Potteries“, https://en.wikipedia.org/wiki/Ridgway_Potteries [dost. 20.02.2021]
3. „Ridgway ware pottery“, https://www.britannica.com/art/Ridgway-ware#ref227642 [dost. 20.02.2021]
4. L. Danckert „Leksykon porcelany europejskiej“, Literatura Net Pl, Gdańsk 2008
5. R. Rau „Ceramika w zbiorach Muzeum w Oporowie”, Oporów 1999

1.Talerz deserowy z serwisu rodziny Orsetti. Fot. A. Jankowski.

2. Dwa bukiety. Dekoracja talerza deserowego z serwisu rodziny Orsetti. Fot. A. Jankowski.

3. Talerz głęboki z serwisu rodziny Orsetti. Fot. A. Jankowski.

4. Detal dekoracji talerza głębokiego z serwisu rodziny Orsetti. Fot. A. Jankowski.

5. Logo wytwórni Brown, Westhead, Moore & Co. z nazwą wzoru, na odwrociu talerza głębokiego. Fot. A. Jankowski.

W Sali Rycerskiej zamku w Oporowie, wiszą min. portrety trzech pokoleń przedstawicieli litewskiego rodu Sołłohubów, którzy w XVIII w. byli właścicielami zamku i całej majętności.  Pierwszym był Jan Sołłohub (Sołłohub Ursyn Dwoyna), herbu Prawdzic (lata 70. XVII w. – 1748 r.). W 1725 r. kupił on zamek i dobra oporowskie od Michała Stanisława Tarnowskiego – kasztelana sieradzkiego. Jan był trzykrotnie żonaty, ale dzieci miał tylko z pierwszą żoną – kasztelanką gostynińską Helena z Szamowskich (zm. 1727). Mieli dwóch synów: Józefa Antoniego (1709-1781) i  Antoniego Józefa (? -1759) oraz dwie córki: Annę (? -1756 r.) i Katarzynę (1708-1778). Majętność oporowską, po śmierci ojca przejął Józef Antoni, żonaty z Antoniną Teresą z Ogińskich (1709? – 1773). Nie mieli dzieci, więc kolejnymi właścicielami byli bratanek Józefa Antoniego – Jan Michał (1747 – ok. 1812) i Józefa Maria – bratanica Jana Michała, córka Jerzego Sołłohuba. Zamek przypadł Janowi Michałowi, który jednak zadłużył majątek i w roku 1792 sprzedał go Kajetanowi Korzeniowskiemu ( ? – 1815) – pisarzowi litewskiemu. A jak się ułożyły losy jego i jego potomków?

Otóż Jan Michał był generałem artylerii litewskiej i adiutantem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Później przeszedł na służbę rosyjską. Najpierw był pułkownikiem, a od 1 stycznia 1785 r. generał – majorem. Walczył w wojnie rosyjsko – tureckiej 1787 – 1791, a dwa lata później został zwolniony ze służby. Był dwa razy żonaty. Pierwszą żoną była Marianna Katarzyna z Sapiechów (1760 – ?), z którą wziął rozwód w 1778 r. Drugą – Natalia Lwowna Naryszkina (1761 – 1819), jedna z dam dworu cesarzowej Elżbiety II. Małżonkowie mieszkali w Petersburgu. Wiadomo, że Natalia była piękną kobietą i miała wielu adoratorów. Jedna ze związanych z nią anegdot mówi, że w lutym 1787 roku, w czasie podróży cesarzowej do Kijowa, Natalia była m. in. na balu u grafa Johanna Ludwiga von Coblenz, austriackiego dyplomaty. I ubrała się w suknię z tak dużym dekoltem, że również obecny tam graf Piotr Aleksandrowicz Rumiancew – Zadunajski, wykrzyknął, że: „nie da się lepiej pokazać kuszenia”.

Początkowo małżonkowie żyli zgodnie i szczęśliwie, ale po 1803 r. zaczęli się spierać o majątek i finalnie zamieszkali osobno. Natalia zmarła w Sankt Petersburgu, a Jan Michał Sołłohub – w Dreźnie. Mieli dwóch synów: Lwa (1783 /1785 – 1825?) i Aleksandra (1787 – 1843) oraz córkę Jekatierinę (1784 – 1824), żonę księcia Grigorija Siergiejewicza Golicyna (1779 – 1848).  Lew, podobnie jak ojciec został wojskowym. Aleksander natomiast był nadwornym mistrzem ceremonii. Poza tym był znanym w Petersburgu dandysem i wielbicielem sztuki, szczególnie teatru, muzyki i malarstwa. Szybko też roztrwonił odziedziczony po ojcu majątek. Jego żona – Sofja Iwanowna Archarowa (1791 – 1854) również lubiła sztukę, a szczególnie literaturę. W takiej atmosferze chowali się dwaj synowie małżonków: Lew (imię na cześć stryja) i Władimir. I okazało się, że Władimir Aleksandrowicz (1813 – 1882) sam ma ogromny talent literacki. Pisał powieści, dramaty, wodewile, sztuki teatralne i pamiętniki. Jest uznawany na jednego z najważniejszych pisarzy rosyjskich XIX wieku. Prywatnie znał m. in. Michaiła Lermontowa i Aleksandra Puszkina. Ten ostatni, w 1836 r. wyzwał go nawet na pojedynek, za nieuprzejmą rozmowę z jego żoną. Do walki jednak nie doszło. Natomiast w lutym 1837 r. Władimir sam był sekundantem Puszkina w czasie jego ostatniego pojedynku.

Jego brat – Lew Aleksandrowicz (1812-1852), kontynuując tradycję rodzinną został wojskowym, a później dyplomatą. Miał dwóch synów – Aleksandra i Fiodora. Fiodor (1848 – 1890), podobnie jak wcześniej stryj, wybrał drogę artystyczną. Był znanym malarzem, a także scenarzystą teatralnym, aktorem i poetą – amatorem.

Sołłohubowie po okresie oporowskim weszli do elity rosyjskiej. Zajmowali stanowiska dworskie, robili kariery w armii i dyplomacji. Ale bardzo też wzbogacili kulturę rosyjską. A na  zakończenie tego pobieżnego przeglądu dalszych losów tej rodziny warto dodać, że prawnuczką Władimira Sołłohuba jest znana francuska aktorka Marie Meril, żona światowej sławy kompozytora – Michela Legranda.

Andrzej Jankowski, kustosz, Muzeum – Zamek w Oporowie 

Bibliografia:

1.    Ян Соллогуб: https://ru.wikipedia.org/wiki/Соллогуб,_Ян [dost. 23.06.2018]

2.   Sołłogub Władimir Aleksandrowicz: https://zapytaj.onet.pl/encyklopedia/5917,,,,sollogub_wladimir_aleksandrowicz,haslo.html [dost. 24.06.2018]

3.   Соллогуб, Владимир Александрович https://ru.wikipedia.org/wiki/Соллогуб,_Владимир_Александрович [dost. 24.06.2018]

4.  Соллогуб, Лев Александровичhttps://ru.wikipedia.org/wiki/Соллогуб,_Лев_Александрович [dost. 24.06.2018]

5.  Соллогуб, Фёдор Львович: https://ru.wikipedia.org/wiki/Соллогуб,_Фёдор_Львович

6. A.  Majewska – Rau „Muzeum – Zamek w Oporowie. Informator”, Oporów 2014.

E. Rossi “Władimir Sołłohub”

gen. Jan Michał Sołłohub

Jan Sołłohub

Cmentarz w Oporowie leży przy drodze do Kutna, niedaleko kościoła i klasztoru paulinów oraz ok. 1 km od słynnego zamku. Powstał w 1813 r. Wniosek wypływa stąd, że w tym roku zlikwidowano cmentarz przy kościele paulinów i wszystkie pochówki odbywały się na obecnej nekropolii. W II poł. XIX w. został powiększony do dzisiejszych rozmiarów. Nie jest duży. Ma kształt wydłużonego, lekko załamanego zgodnie z linią drogi prostokąta. Krótka, główna aleja dzieli go na dwie części – wschodnią (starszą) i zachodnią. Całość otacza stary, ceglany mur z bramą i dwoma prześwitami zamkniętymi żelaznymi parkanami. Mogły być to dawne wejścia, prowadzące wprost do dwóch grobowców rodziny Orsetti, dawnych właścicieli Oporowa i okolic.

Za bramą, na końcu głównej alei stoi wysoki, drewniany krzyż z małą, metalową figurką Chrystusa. Tuż obok jest stary, wysoki pomnik zwieńczony krzyżem z wieńcem i dwiema wstęgami. Na cokole jest  płaskorzeźbiony napis: „ŚP. Ksiądz prob. / Józef Szczucki / ur. 19 marca 1852/ zm. 10. czerwca 1921 r./ w Łąkoszynie/ pamiątkę/ tę/ stawiają/ wdzięczni parafianie oporowscy”. Dwie kwatery dalej stoi pomnik z postacią zadumanej żałobnicy. Spoczywa tam porucznik artylerii Zygmunt Napieralski. Zmarł 28 września 1928 r. wskutek niefortunnego upadku z konia. Miał 28 lat. Na grobie jest owalna, porcelanowa fotografia (uszkodzona) z postacią młodego mężczyzny w mundurze. Pod nią – płaskorzeźba z armatą i gałązkami laurowymi, a niżej, taki napis: „ KAMIEŃ SIĘ ZCZERNI/ZLANY MEMI ŁZAMI / RZEWNE W DUSZY / BUDZĄ SIĘ WSPOMNIENIA / PRZED TRONEM BOGA / TY SIĘ MÓDL ZA NAMI / WIDZĄC ŁZY NASZE / I SŁYSZĄC WESTCHNIENIA”. Zygmunt był synem Ryszarda Napieralskiego i wnukiem pochowanego nieco dalej Macieja Napieralskiego. Co ciekawe, między opisanymi wyżej mogiłami zachowały się pozostałości pola grobowego w postaci fragmentu metalowego ogrodzenia. Ale po grobie, który tutaj stał, nie ma już śladu.

Wschodnia część ma jedna aleję. Rozpoczyna się okazałym grobowcem rodziny Adama i Józefa Skarżyńskich. Dalej, z lewej strony leżą dwie stare płyty małżonków Wojciechowskich: Stanisława (zm. 1920) i Leokadii (zm. 1916), a tuż nad nimi stoi mała płyta zmarłej w niemowlęctwie ich córki – Helenki. Stąd jest już tylko kilka kroków do najbardziej widocznego grobowca tego cmentarza – Tomasza Orsetti i jego najbliższych. Tomasz Orsetti (1798 – 1851), żonaty z Aleksandrą z Linowskich (1811-54) był pierwszym właścicielem Oporowa i okolic z tej rodziny. Wcześniej małżonkowie i ich przedwcześnie zmarłe dzieci (łącznie mięli dwanaścioro dzieci) spoczywały w podziemiach miejscowego kościoła. A opisywany grobowiec został wzniesiony w 1862 r.  przez te dzieci, które dożyły dorosłości. Podstawą  jest niskie wzniesienie, kryjące kryptę. Na nim stoi wysoka kolumna na postumencie. Postument ma arkadowe nisze z nazwiskami i datami urodzin i śmierci pochowanych tu osób. Spoczywają tu: Tomasz Orsetti, jego żona oraz siedmioro ich dzieci i dwoje wnucząt. Sama kolumna ma gładki trzon z napisem: „D.O.M./ TOMASZ ORSETTI/ UR.D.7 MARCA 1798, ZM. D. 13 CZERWCA 1851”. Wyżej jest kartusz herbowy z odmianą herbu Złotokłos z klejnotem. Całość wieńczy kapitel joński i cokół kostkowy z krzyżem równoramiennym. Na przecięciu ramion krzyża znajduje się głowa anioła.

Nieopodal jest grobowiec Macieja Napieralskiego. Wysoki, stary pomnik z piaskowca przypomina leżące na sobie głazy. Całość wieńczy krzyż owinięty rzeźbionym bluszczem, niestety uszkodzony. Napieralski zmarł w Oporowie w 1905 r. Był dyrektorem cukrowni Tomczyn. Obok były groby jego rodziny: żony Ludwiki z Prackich (1843-1918), teściowej Jadwigi Prackiej i dzieci. Niestety, z tych grobów ocalały tylko dwa, leżące tuż przy grobowcu Napieralskiego. Oba są bardzo zniszczone. Na jednym wprawdzie zachowała się płyta, ale nie da się już nic z niej odczytać, a z drugiego pozostał tylko zarośnięty, niewielki pagórek. Na szczęście ocalały tablice z grobów dzieci Napieralskich, i dziś można je oglądać pod wschodnim murem cmentarza.

Nieopodal stoi kapliczka słupowa z 1770 r., poświęcona w 1810 r. Według tradycji, w tym miejscu stał rodzinny dom Stanisława z Oporowa (Oporowskiego, Oporowczyka), prowincjała zakonu paulinów. Stanisław z Oporowa urodził się ok. roku 1501. Ukończył studia na Uniwersytecie Krakowskim, uzyskując doktorat z filozofii. Ok. 1515 r. wstąpił do zakonu. Był znakomitym kaznodzieją. Zachowały się też opisy czynionych przez niego cudów. Nic więc dziwnego, że gdy zmarł (w Oporowie) 19 kwietnia 1552 r., rozwinął się jego kult. Ponadto, gdy po kilku latach otwarto jego grób, okazało się, że ciało nie uległo rozkładowi, co jeszcze bardziej wzmocniło opinię o jego świętości. Ale paulini byli niechętni procesom beatyfikacyjnym i kanonizacyjnym, dlatego tak ukryli jego trumnę, że do dziś nie udało się jej znaleźć. Lecz tradycyjnie Stanisława z Oporowa nazywa się błogosławionym. Warto też wiedzieć, że od XVII do XIX wieku był otaczany kultem nie tylko w Polsce, ale też na Węgrzech i w Hiszpanii.

Niżej, przy alei jest współczesny, nieduży grób o. Ignacego Józefa Rosińskiego oraz 51 Paulinów zmarłych w Oporowie w latach 1453-1864. Wcześniej o. Rosiński miał własny grób. Obecnie jego płyta leży wśród innych, przy wspomnianym wyżej wschodnim murze cmentarza. Czytamy na niej: „Ś.P. KSIĄDZ JÓZEF ROSIŃSKI / UR. 10 MARCA 1817 R. / ZM. 27 MAJA 1887 R. / NA WIECZNĄ PAMIĄTKĘ / SWEMU SPOWIEDNIKOWI / OFIARUJĘ TEN KAMIEŃ / LUDWIKA NAPIERALSKA”. Oprócz tej, są tam też płyty Marii z Goszczyńskich Tomackiej (1851-1900) i dzieci Macieja i Ludwiki Napieralskich: Ambrożego, Leona, Mieczysława, Erazma, który żył tylko 10 dni i córki Lucyny. Ona żyła 8 lat, a na jej płycie jest taki napis: „O NIE ŻAŁUJ TEGO ANIOŁKU BIAŁY / ŻE ŻYCIA NIĆ ZERWAŁA SIĘ W WIOŚNIE / GDY JESZCZE BURZE W TWEJ PIERSI NIEWRZAŁY / GDY PASMO DNI WIŁO SIĘ RADOŚNIE. / DZIŚ TY SZCZĘŚLIWA W TWEM CICHEM UKRYCIU / ZDALA OD WALKI KTÓRĄ ŚWIAT ODDYCHA / KRÓCIUTKĄ CHWILKĘ ROZBŁYSNĘŁAŚ W ŻYCIU / I ŚPISZ BEZ SKAZY BEZ BÓLU ŚPISZ CICHA”.

Zachodnia część cmentarza jest dłuższa i ma bardziej współczesny charakter, ale i tu można znaleźć kilka ciekawych mogił. Ma dwie aleje, północną i południową, które łączą się przy zachodnim murze cmentarza. Na początku alei południowej (bliżej drogi) jest grób z wysoką tablicą z czarnym krzyżem i sześcioma żołnierskimi orłami. Spoczęło tam pięciu żołnierzy, w tym jeden nieznany, którzy zginęli we wrześniu 1939 r.

Nieopodal jest drugi na tym cmentarzu grobowiec Orsettich. Mniejszy niż poprzedni, zbudowany z piaskowca i zwieńczony krzyżem z białego marmuru, stojącym na okazałym postumencie. Na podstawie krzyża są płaskorzeźby herbów Pomian z klejnotem i Złotokłos z trzema klejnotami. Spoczął tu Wilhelm Orsetti (1828-91) i jego rodzina. Wilhelm był bratankiem Tomasza Orsetti i od 1865 r. właścicielem dużej części majątku oporowskiego. Razem z nim w grobowcu spoczęła także czwórka jego dzieci (miał ich siedmioro) oraz ojciec – Józef, (1795-1870), właściciel dóbr Byszew. Nieco dalej jest podobny, choć mniejszy grobowiec rodziny Tarków, a na nim – owalne zdjęcie młodego mężczyzny w mundurze. To kapral Józef Tarka, który zginął 15 września 1939 r. w bitwie nad Bzurą, pod Gągolinem. Ciało kaprala było kilkakrotnie ekshumowane, i w 1945 r. spoczęło w grobie rodzinnym. Na jego tablicy jest inna data śmierci – 19 września.

Grób żołnierza tej bitwy znajdziemy także przy północnej alei. Otóż po prawej stronie jest pole grobowe otoczone niskimi, cementowymi słupkami w kształcie ściętych i ociosanych pni. Na nim leżą dwie płyty – Klary Nentwig (1875-1936) i Franciszka Nentwiga, porucznika 27 Pułku Piechoty Ziemi Łęczyckiej. Zginął 16 września nad ranem, w czasie nocnego natarcia na Kozłów Szlachecki. Początkowo spoczywał w zbiorowej mogile w Nowym Dębsku koło Sochaczewa, ale w grudniu 1939 r., jego siostra – Małgorzata Dworak, przeniosła jego zwłoki do grobu rodzinnego na tym cmentarzu.

Chodząc dalej po cmentarzu, napotykamy także na inne groby, nowsze i starsze, okazałe i skromne, zadbane i zniszczone. Mogiły ze starymi, zardzewiałymi krzyżami. Groby z piaskowca i popularnego niegdyś lastrico. Wszystkie one są pamiątką po mieszkańcach Oporowa i okolic, a napisy na nich – otwartą kamienną księgą lokalnej historii.

Andrzej Jankowski, kustosz, Muzeum – Zamek w Oporowie

Bibliografia:

1. U. Kowalska „Najstarsze metryki kościelne parafii Oporów jako źródła do dziejów Oporowa i okolic. Część II.” w: „Oporów. Materiały sesji naukowej zorganizowanej 10 listopada 2003 r. z okazji 550 – lecia Konwentu Ojców Paulinów w Oporowie oraz 550. rocznicy śmierci fundatora Prymasa Władysława Oporowskiego”. Oporów 2008.
2. A. Majewska-Rau „Muzeum – zamek w Oporowie. Informator”. Oporów 2014
3. B. Konarska – Pabiniak „Maria Napieralska (1867-1896). Literatka z Oporowa przywrócona pamięci”, Notatki Płockie, 2016, nr 3/248, w: http://docplayer.pl/42807233-Plock-notices-notatki-plockie-kolegium-redakcyjne-editorial-board-scientific-council-rada-naukowa-adres-redakcji-pl-narutowicza-plock.html [dost. 11.06.2018]
4. B. Konarska – Pabiniak „Napieralska Maria Apolonia”, w: „Kutnowski Słownik Biograficzny. Szkice o ludziach i czasach”, Tom I, Kutnowskie Towarzystwo Historyczne & Muzeum Regionalne w Kutnie, Kutno 2016
5. P.A.Stasiak „Oporowski Stanisław”, w: „Kutnowski Słownik Biograficzny. Szkice o ludziach i czasach”, Tom II, Kutnowskie Towarzystwo Historyczne & Muzeum Regionalne w Kutnie, Kutno 2016
6. Historia – Żywoty naszych braci- o. Stanisław z Oporowa, http://powolania.paulini.pl/109,o–Stanislaw-z-Oporowa [dost. 03.06.2018]
7. J. Zbudniewek „Stanisław z Oporowa” w Encyklopedia Katolicka, Tom XVIII, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Lublin 2013
8. „Oporów koło Kutna – cmentarz rzymskokatolicki”: http://www.szlachta.org.pl/szlacheckie-i-ziemianskie-groby/oporow.html [dost. 13.05.2018]
9. Inf. nt. kpr. Józefa Tarki – http://www.bohaterowie1939.pl/polegly,tarka,jozef,5566.html [dost. 04.06.2018]
10. Inf. nt. por.  Franciszka Nentwiga – http://www.bohaterowie1939.pl/polegly,nentwig,franciszek,1774.html [dost. 04.06.2018]