Cmentarz parafialny

Cmentarz w Oporowie leży przy drodze do Kutna, niedaleko kościoła i klasztoru paulinów oraz ok. 1 km od słynnego zamku. Powstał w 1813 r. Wniosek wypływa stąd, że w tym roku zlikwidowano cmentarz przy kościele paulinów i wszystkie pochówki odbywały się na obecnej nekropolii. W II poł. XIX w. został powiększony do dzisiejszych rozmiarów. Nie jest duży. Ma kształt wydłużonego, lekko załamanego zgodnie z linią drogi prostokąta. Krótka, główna aleja dzieli go na dwie części – wschodnią (starszą) i zachodnią. Całość otacza stary, ceglany mur z bramą i dwoma prześwitami zamkniętymi żelaznymi parkanami. Mogły być to dawne wejścia, prowadzące wprost do dwóch grobowców rodziny Orsetti, dawnych właścicieli Oporowa i okolic.

Za bramą, na końcu głównej alei stoi wysoki, drewniany krzyż z małą, metalową figurką Chrystusa. Tuż obok jest stary, wysoki pomnik zwieńczony krzyżem z wieńcem i dwiema wstęgami. Na cokole jest  płaskorzeźbiony napis: „ŚP. Ksiądz prob. / Józef Szczucki / ur. 19 marca 1852/ zm. 10. czerwca 1921 r./ w Łąkoszynie/ pamiątkę/ tę/ stawiają/ wdzięczni parafianie oporowscy”. Dwie kwatery dalej stoi pomnik z postacią zadumanej żałobnicy. Spoczywa tam porucznik artylerii Zygmunt Napieralski. Zmarł 28 września 1928 r. wskutek niefortunnego upadku z konia. Miał 28 lat. Na grobie jest owalna, porcelanowa fotografia (uszkodzona) z postacią młodego mężczyzny w mundurze. Pod nią – płaskorzeźba z armatą i gałązkami laurowymi, a niżej, taki napis: „ KAMIEŃ SIĘ ZCZERNI/ZLANY MEMI ŁZAMI / RZEWNE W DUSZY / BUDZĄ SIĘ WSPOMNIENIA / PRZED TRONEM BOGA / TY SIĘ MÓDL ZA NAMI / WIDZĄC ŁZY NASZE / I SŁYSZĄC WESTCHNIENIA”. Zygmunt był synem Ryszarda Napieralskiego i wnukiem pochowanego nieco dalej Macieja Napieralskiego. Co ciekawe, między opisanymi wyżej mogiłami zachowały się pozostałości pola grobowego w postaci fragmentu metalowego ogrodzenia. Ale po grobie, który tutaj stał, nie ma już śladu.

Wschodnia część ma jedna aleję. Rozpoczyna się okazałym grobowcem rodziny Adama i Józefa Skarżyńskich. Dalej, z lewej strony leżą dwie stare płyty małżonków Wojciechowskich: Stanisława (zm. 1920) i Leokadii (zm. 1916), a tuż nad nimi stoi mała płyta zmarłej w niemowlęctwie ich córki – Helenki. Stąd jest już tylko kilka kroków do najbardziej widocznego grobowca tego cmentarza – Tomasza Orsetti i jego najbliższych. Tomasz Orsetti (1798 – 1851), żonaty z Aleksandrą z Linowskich (1811-54) był pierwszym właścicielem Oporowa i okolic z tej rodziny. Wcześniej małżonkowie i ich przedwcześnie zmarłe dzieci (łącznie mięli dwanaścioro dzieci) spoczywały w podziemiach miejscowego kościoła. A opisywany grobowiec został wzniesiony w 1862 r.  przez te dzieci, które dożyły dorosłości. Podstawą  jest niskie wzniesienie, kryjące kryptę. Na nim stoi wysoka kolumna na postumencie. Postument ma arkadowe nisze z nazwiskami i datami urodzin i śmierci pochowanych tu osób. Spoczywają tu: Tomasz Orsetti, jego żona oraz siedmioro ich dzieci i dwoje wnucząt. Sama kolumna ma gładki trzon z napisem: „D.O.M./ TOMASZ ORSETTI/ UR.D.7 MARCA 1798, ZM. D. 13 CZERWCA 1851”. Wyżej jest kartusz herbowy z odmianą herbu Złotokłos z klejnotem. Całość wieńczy kapitel joński i cokół kostkowy z krzyżem równoramiennym. Na przecięciu ramion krzyża znajduje się głowa anioła.

Nieopodal jest grobowiec Macieja Napieralskiego. Wysoki, stary pomnik z piaskowca przypomina leżące na sobie głazy. Całość wieńczy krzyż owinięty rzeźbionym bluszczem, niestety uszkodzony. Napieralski zmarł w Oporowie w 1905 r. Był dyrektorem cukrowni Tomczyn. Obok były groby jego rodziny: żony Ludwiki z Prackich (1843-1918), teściowej Jadwigi Prackiej i dzieci. Niestety, z tych grobów ocalały tylko dwa, leżące tuż przy grobowcu Napieralskiego. Oba są bardzo zniszczone. Na jednym wprawdzie zachowała się płyta, ale nie da się już nic z niej odczytać, a z drugiego pozostał tylko zarośnięty, niewielki pagórek. Na szczęście ocalały tablice z grobów dzieci Napieralskich, i dziś można je oglądać pod wschodnim murem cmentarza.

Nieopodal stoi kapliczka słupowa z 1770 r., poświęcona w 1810 r. Według tradycji, w tym miejscu stał rodzinny dom Stanisława z Oporowa (Oporowskiego, Oporowczyka), prowincjała zakonu paulinów. Stanisław z Oporowa urodził się ok. roku 1501. Ukończył studia na Uniwersytecie Krakowskim, uzyskując doktorat z filozofii. Ok. 1515 r. wstąpił do zakonu. Był znakomitym kaznodzieją. Zachowały się też opisy czynionych przez niego cudów. Nic więc dziwnego, że gdy zmarł (w Oporowie) 19 kwietnia 1552 r., rozwinął się jego kult. Ponadto, gdy po kilku latach otwarto jego grób, okazało się, że ciało nie uległo rozkładowi, co jeszcze bardziej wzmocniło opinię o jego świętości. Ale paulini byli niechętni procesom beatyfikacyjnym i kanonizacyjnym, dlatego tak ukryli jego trumnę, że do dziś nie udało się jej znaleźć. Lecz tradycyjnie Stanisława z Oporowa nazywa się błogosławionym. Warto też wiedzieć, że od XVII do XIX wieku był otaczany kultem nie tylko w Polsce, ale też na Węgrzech i w Hiszpanii.

Niżej, przy alei jest współczesny, nieduży grób o. Ignacego Józefa Rosińskiego oraz 51 Paulinów zmarłych w Oporowie w latach 1453-1864. Wcześniej o. Rosiński miał własny grób. Obecnie jego płyta leży wśród innych, przy wspomnianym wyżej wschodnim murze cmentarza. Czytamy na niej: „Ś.P. KSIĄDZ JÓZEF ROSIŃSKI / UR. 10 MARCA 1817 R. / ZM. 27 MAJA 1887 R. / NA WIECZNĄ PAMIĄTKĘ / SWEMU SPOWIEDNIKOWI / OFIARUJĘ TEN KAMIEŃ / LUDWIKA NAPIERALSKA”. Oprócz tej, są tam też płyty Marii z Goszczyńskich Tomackiej (1851-1900) i dzieci Macieja i Ludwiki Napieralskich: Ambrożego, Leona, Mieczysława, Erazma, który żył tylko 10 dni i córki Lucyny. Ona żyła 8 lat, a na jej płycie jest taki napis: „O NIE ŻAŁUJ TEGO ANIOŁKU BIAŁY / ŻE ŻYCIA NIĆ ZERWAŁA SIĘ W WIOŚNIE / GDY JESZCZE BURZE W TWEJ PIERSI NIEWRZAŁY / GDY PASMO DNI WIŁO SIĘ RADOŚNIE. / DZIŚ TY SZCZĘŚLIWA W TWEM CICHEM UKRYCIU / ZDALA OD WALKI KTÓRĄ ŚWIAT ODDYCHA / KRÓCIUTKĄ CHWILKĘ ROZBŁYSNĘŁAŚ W ŻYCIU / I ŚPISZ BEZ SKAZY BEZ BÓLU ŚPISZ CICHA”.

Zachodnia część cmentarza jest dłuższa i ma bardziej współczesny charakter, ale i tu można znaleźć kilka ciekawych mogił. Ma dwie aleje, północną i południową, które łączą się przy zachodnim murze cmentarza. Na początku alei południowej (bliżej drogi) jest grób z wysoką tablicą z czarnym krzyżem i sześcioma żołnierskimi orłami. Spoczęło tam pięciu żołnierzy, w tym jeden nieznany, którzy zginęli we wrześniu 1939 r.

Nieopodal jest drugi na tym cmentarzu grobowiec Orsettich. Mniejszy niż poprzedni, zbudowany z piaskowca i zwieńczony krzyżem z białego marmuru, stojącym na okazałym postumencie. Na podstawie krzyża są płaskorzeźby herbów Pomian z klejnotem i Złotokłos z trzema klejnotami. Spoczął tu Wilhelm Orsetti (1828-91) i jego rodzina. Wilhelm był bratankiem Tomasza Orsetti i od 1865 r. właścicielem dużej części majątku oporowskiego. Razem z nim w grobowcu spoczęła także czwórka jego dzieci (miał ich siedmioro) oraz ojciec – Józef, (1795-1870), właściciel dóbr Byszew. Nieco dalej jest podobny, choć mniejszy grobowiec rodziny Tarków, a na nim – owalne zdjęcie młodego mężczyzny w mundurze. To kapral Józef Tarka, który zginął 15 września 1939 r. w bitwie nad Bzurą, pod Gągolinem. Ciało kaprala było kilkakrotnie ekshumowane, i w 1945 r. spoczęło w grobie rodzinnym. Na jego tablicy jest inna data śmierci – 19 września.

Grób żołnierza tej bitwy znajdziemy także przy północnej alei. Otóż po prawej stronie jest pole grobowe otoczone niskimi, cementowymi słupkami w kształcie ściętych i ociosanych pni. Na nim leżą dwie płyty – Klary Nentwig (1875-1936) i Franciszka Nentwiga, porucznika 27 Pułku Piechoty Ziemi Łęczyckiej. Zginął 16 września nad ranem, w czasie nocnego natarcia na Kozłów Szlachecki. Początkowo spoczywał w zbiorowej mogile w Nowym Dębsku koło Sochaczewa, ale w grudniu 1939 r., jego siostra – Małgorzata Dworak, przeniosła jego zwłoki do grobu rodzinnego na tym cmentarzu.

Chodząc dalej po cmentarzu, napotykamy także na inne groby, nowsze i starsze, okazałe i skromne, zadbane i zniszczone. Mogiły ze starymi, zardzewiałymi krzyżami. Groby z piaskowca i popularnego niegdyś lastrico. Wszystkie one są pamiątką po mieszkańcach Oporowa i okolic, a napisy na nich – otwartą kamienną księgą lokalnej historii.

Andrzej Jankowski, kustosz, Muzeum – Zamek w Oporowie

Bibliografia:

1. U. Kowalska „Najstarsze metryki kościelne parafii Oporów jako źródła do dziejów Oporowa i okolic. Część II.” w: „Oporów. Materiały sesji naukowej zorganizowanej 10 listopada 2003 r. z okazji 550 – lecia Konwentu Ojców Paulinów w Oporowie oraz 550. rocznicy śmierci fundatora Prymasa Władysława Oporowskiego”. Oporów 2008.
2. A. Majewska-Rau „Muzeum – zamek w Oporowie. Informator”. Oporów 2014
3. B. Konarska – Pabiniak „Maria Napieralska (1867-1896). Literatka z Oporowa przywrócona pamięci”, Notatki Płockie, 2016, nr 3/248, w: http://docplayer.pl/42807233-Plock-notices-notatki-plockie-kolegium-redakcyjne-editorial-board-scientific-council-rada-naukowa-adres-redakcji-pl-narutowicza-plock.html [dost. 11.06.2018]
4. B. Konarska – Pabiniak „Napieralska Maria Apolonia”, w: „Kutnowski Słownik Biograficzny. Szkice o ludziach i czasach”, Tom I, Kutnowskie Towarzystwo Historyczne & Muzeum Regionalne w Kutnie, Kutno 2016
5. P.A.Stasiak „Oporowski Stanisław”, w: „Kutnowski Słownik Biograficzny. Szkice o ludziach i czasach”, Tom II, Kutnowskie Towarzystwo Historyczne & Muzeum Regionalne w Kutnie, Kutno 2016
6. Historia – Żywoty naszych braci- o. Stanisław z Oporowa, http://powolania.paulini.pl/109,o–Stanislaw-z-Oporowa [dost. 03.06.2018]
7. J. Zbudniewek „Stanisław z Oporowa” w Encyklopedia Katolicka, Tom XVIII, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Lublin 2013
8. „Oporów koło Kutna – cmentarz rzymskokatolicki”: http://www.szlachta.org.pl/szlacheckie-i-ziemianskie-groby/oporow.html [dost. 13.05.2018]
9. Inf. nt. kpr. Józefa Tarki – http://www.bohaterowie1939.pl/polegly,tarka,jozef,5566.html [dost. 04.06.2018]
10. Inf. nt. por.  Franciszka Nentwiga – http://www.bohaterowie1939.pl/polegly,nentwig,franciszek,1774.html [dost. 04.06.2018