Róg myśliwski z kości słoniowej tzw. olifant
Nr inw.: MO/126
Materiał i technika: kość słoniowa, płaskorzeźba
Wymiary: dł.: 78 cm, szer. 11 cm.
Czas powstania: XIX w.
Olifant jest to róg myśliwski wykonany z kła słonia, zazwyczaj bogato zdobiony płaskorzeźbami i okuciami. Sam róg jest to instrument dęty, którego historia sięga starożytności. Wtedy wykonywano je z rogów pustorożców, np. bawołów czy baranów i właśnie z kości słoniowej, a służył do przekazywania informacji za pomocą zrozumiałych dla odbiorcy sygnałów.
W Europie róg myśliwski rozpowszechnił się w czasie wędrówek ludów. Nie miał ustnika, co w połączeniu z prostą budową powodowało, że skala instrumentu ograniczała się do jednego lub najwyżej kilku dźwięków. Gdy w późnym średniowieczu rozwinęła się kultura rycerska, róg stał się nieodzownym elementem wyposażenia każdego pasowanego rycerza, który również był myśliwym. Rogi metalowe zaczęły powstawać na początku XIV w. Były długie, cienkie i mocno skręcone. W XVII w. pojawił się ustnik oraz szeroki wylot instrumentu i na początku XVIII w. taki róg wszedł do stałego składu orkiestry symfonicznej.
Olifant oporowski jest eksponowany w Zbrojowni i jest bardzo bogato dekorowany. Ustnik się nie zachował. Węższy koniec rzeźbiony jest w kształt głowy konia. Uwagę zwracają szeroko otwarte oczy zwierzęcia i grzywa, symetrycznie rozłożona na dwie strony. Tu jest też otwór na zagubioną zawieszkę na pasek. Róg z tej strony ma liczne, podłużne pęknięcia. Dalej jest opaska z tzw. wężykiem generalskim. Drugi koniec instrumentu zdobią dwie opaski. Zewnętrzna jest gładka, a wewnętrzna szersza, dekorowana stylizowaną wicią winorośli. Wewnętrzna część rogu ozdobiona jest symetrycznym, stylizowanym ornamentem roślinnym z palmetami, zwieńczonym dwoma skierowanymi do siebie ptakami. Mają rozłożone skrzydła, wyciągnięte szyje i dzioby uniesione lekko w gorę. Nad dziobami jest zaczep na pasek. Natomiast część zewnętrzna przedstawia ułożone piętrowo sceny z polowania na jelenie, dzika, wilka i głuszca. Kompozycja jest niezwykle dynamiczna. Myśliwi są na koniach, uzbrojeni w broń białą i ubrani w stroje z XVII w. Towarzyszą im psy osaczające zwierzęta łowne, a te przedstawione są w różnych pozach. Jedne uciekają, inne walczą. Całości przedstawienia dopełniają drzewa, drobna roślinność leśna i kamienie. A nawet, na jednym z drzew, można dostrzec wiewiórkę. Tło chropowate.
Olifant oporowski jest bardzo ciekawym eksponatem. Przyciąga uwagę zwiedzających zarówno swoją wielkością, jak i kunsztem wykonania, i jest prawdziwą ozdobą ekspozycji.
Andrzej Jankowski, kustosz
Bibliografia:
- P. Kowal. „Tradycje muzyki myśliwskiej w Polsce”, w: „Intelektualia myśliwskie VIII” Materiały z sesji naukowej zorganizowanej w Wiśle 27 czerwca 2015 r. ,Muzeum Zamoyskich w Kozłówce 2016.
- M. Kanawka „Róg myśliwski” http://www.waltornia.pl/odmiany/1236-rog-mysliwski [dost.18.04.2017]
- Olifant: http://encyklopedia.interia.pl/kultura-sztuka/instrumenty-muzyczne/news-olifant,nId,1980883 [dost. 13.05.2017]
- Róg (instrument muzyczny) http://www.szkolnictwo.pl/szukaj,R%C3%B3g_(instrument_ muzyczny) [dost. 13.05.2017]
